Ik schrijf nooit boekrecensies – Martine Koelemeijer

Ik schrijf nooit boekrecensies. Waarom zou ik ook, ik ben uitgever! Een veellezer ben ik, die sinds kort vaak een boek niet uitleest, omdat de pay off zo intrigerend was, maar de schrijfstijl, de uitwerking of de vertaling tegenvielen. Maar een stuk of drie boeken per jaar verrassen me echt en laten me met een blij gevoel achter.

Gisteren las ik een van die boeken uit: Drie versies van ons. Ik moest er even van bijkomen en ik heb er nog lang over door gefantaseerd. Maar vooral baalde ik dat het na 432 pagina’s echt voorbij was. Ik ben jaloers op jullie, want jullie kunnen nog beginnen aan dit boek. Doe dat ook vooral!
Het uitgangspunt van het boek is als volgt: Eva studeert Engels en doet het met een acteur: David. Als ze pech heeft met haar fiets op weg naar college, kruist haar pad dat van Jim, rechtenstudent die liever op de kunstacademie had gezeten. Meteen vanaf dit uitgangspunt kent het verhaal drie versies. De versie waarin Eva meteen voor Jim kiest, de versie waarin ze Jim verliest, en de versie waarin ze Jim meteen weer vergeet – ships that pass in the night.
Het klinkt misschien vermoeiend om bladzijdes lang drie versies te lezen van één verhaal, maar dat is het allerminst. Het verhaal herhaalt zich nergens, of juist via een goedgeslaagde kwinkslag, en het perspectief wisselt tussen dat van Eva en Jim, waardoor je via de verschillende versies eerder meer informatie krijgt dan doublures.
Ik ben verzot op romans waarin de hoofdpersoon moet kiezen tussen twee mannen, mits dat psychologisch een beetje is uitgewerkt en voor de nodige hoofdbrekens zorgt, en heb zelf altijd meteen een sterke voorkeur. ‘Kies Jim!’ roep ik dan bijna hardop tegen Eva. ‘Je ziet toch ook wel dat hij je gelukkiger zal maken dan David?’ Mijn keuze staat al vast op pagina 18 als Eva met David in gesprek is en er staat: ‘Ze fronst en voelt de kloof tussen zijn versie van haar – ongeorganiseerd, vertederend verstrooid – en haar eigen versie.’ David ziet de echte Eva niet. Dat is geen basis voor ware liefde toch?
Maar de Eva uit versie twee blijft bij David en gaat ervan uit dat dit liefde is: ‘vriendschap die overgaat in intimiteit’. Goddank kan ik snel door naar versie een waarin Eva meteen voor haar ware liefde Jim kiest. Maar ja, dat gaat me eigenlijk te makkelijk, ik wil mijn hoofdpersoon wel zien lijden. En dus geniet ik van versie drie waar Eva voor Jim wil kiezen, maar door omstandigheden gedwongen wordt met David door te gaan.
Als je de drie levensverhalen nauwgezet wilt volgen, dan raad ik je aan het boek in een keer uit te lezen, je koppie erbij te houden en af en toe een aantekening te maken. Maar misschien is het wel veel leuker om je te laten overspoelen door het verhaal zelf en je te laten verrassen. Hoe je het boek ook leest, het boek leest als een trein en is soepel vertaald.
Waarom zou je niet één versie kiezen en die alleen lezen? Het leven van Eva kan drie wendingen nemen, en op verschillende momenten in dat leven krijgt ze steeds weer de kans een afslag te kiezen die haar naar een van de andere versies voert. Waarom zou je die allemaal moeten volgen? Omdat ze je aan het denken zetten over ware liefde, maar ook over veel andere toevals- en lotsvragen zoals je (beperkte) invloed op het leven van een ander.
Eerst de ware liefde. Die kun je ontmoeten op je 19e, daar kun je verlaat voor kiezen op je 40ste of die kruist je pad pas op je 70ste. Wat doet dat tijdstip met die liefde? Ben je er op je 19e al klaar voor om die liefde zo te waarderen dat je er een leven lang genoeg aan hebt? Of liggen sleur, affaires en irritaties hoe dan ook op de loer? Ben je op je 40ste zo dankbaar voor een tweede kans op echte liefde, en overwint die dus automatisch de perikelen van leven met elkaars kinderen en exen? Of maakt de pijn van het elkaar ontmoeten op een leeftijd waarop die kinderen hun eigen leven al leiden en je zelf aan de allerlaatste fase van je leven begonnen bent, de liefde juist sterker en zoeter? Het zet je onherroepelijk aan het denken: Wat als ik voor die jeugdliefde was gegaan, wat als ik op mijn 40ste wel of niet gescheiden was voor die nieuwe liefde, wat als er voor mij nog ergens iemand rondloopt?
Dan de invloed die je hebt op het leven van de ander. Eva en Jim hebben in alle versies hun pakket aan talenten; zij kan schrijven en hij kan schilderen. Maar ze zijn niet in elke verhaallijn even succesvol en ze beginnen op eerdere of latere leeftijd gebruik te maken van hun talent. Duidelijk is dat talent en passie altijd boven komen drijven, maar dat de omstandigheden (kinderen, huishouden, financiën, de baan van je partner) je dwingen om het soms later te doen dan gehoopt. En dus denk je onbewust weer: Wat als ik geld genoeg had, als ik geen zorg had voor ouders of kinderen, als ik een muze had, wat zou mijn passie dan zijn en hoe ver zou ik ermee gekomen zijn?
Het knipoogje naar de lezer is de aanname van de auteur dat je invloed op de rest van je familie en vriendenkring maar beperkt is. Jim worstelt bijvoorbeeld met zijn depressieve geesteszieke moeder en doet er in de ene versie alles aan om haar te plezieren, terwijl hij in de andere versie sec voor zijn eigen geluk gaat. Voor de ziekte en toekomst van zijn moeder maakt het weinig tot geen verschil. De ouders, partners en broers gaan in alle versies op hetzelfde moment dood en lijden aan dezelfde ziektes en kwalen. Ze trouwen met dezelfde mensen en krijgen dezelfde kinderen. Alleen de kinderen van de hoofdpersonen wisselen per versie en krijgen op hun beurt weer andere kinderen dan in de andere verhaallijnen.
Het boek eindigt net als het begin, met drie mogelijke eindes. Het enige wat vaststaat in dit verhaal is dat een heel sterke connectie met de ander, maar beperkt genegeerd kan worden. Dat je ooit het pad zult volgen dat voor je is weggelegd. Het is echter aan jou wanneer je de goede afslag neemt. En dan nog is er geen enkele garantie dat die afslag je gelukkiger zal maken dan de andere afslag of de weg rechtdoor. En dat maakt het leven nu juist zo spannend, en dit boek tot op de laatste pagina zo verrassend.